Nohutta mutasyon ıslahı
Loading...
Files
Date
2008
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Abstract
Nohut Türkiye’de önemli bir baklagil bitkisidir. Türkiye baklagil açısından önemli gen merkezlerinden biridir. Nohut’un en çok bilinen özelliği insan ve hayvan beslenmesinde kullanılan önemli bitkisel protein kaynağı olmasıdır. Bununla beraber, geleneksel besin çeşidimiz olan buğdaya göre nohut 2-3 kat fazla proteine sahiptir. Ayrıca yüksek karbonhidrat içermeleri nedeni ile de önemli enerji kaynağı olarak değer taşır. Bunun yanında bazı vitaminler ve minarelerce de oldukça zengindir.
Bitki ıslahında mutasyon çalışmaları mevcut gen havuzunun genişletilmesinde etkin bir yoldur. Yemeklik tane baklagillerde de mutasyon ıslahı çalışmalarının çok başarılı, önemli ve etkin bir ıslah yöntemi olduğu kanıtlanmıştır. Mutasyon ıslahı çalışmalarının, bu potansiyeli dikkate alınarak, 1994 yılında Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde (SANAEM) nohutta mutasyon ıslahı programı başlatılmıştır.
1994 tarihinde TAEK’de başlatılan nohut mutasyon ıslahı projesi; adaptasyon kabiliyeti yüksek, nadas alanlarının azaltılmasına katkıda bulunabilecek, soğuğa ve kurağa dayanıklı, makineli hasada uygun, verimi, protein oranı yüksek, iri taneli, hastalıklara özellikle antraknoza ve zararlılara dayanıklı, kaliteli mutant nohut çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Bu araştırmada başlangıç materyali olarak ILC 482, AK 71114 ve AKÇİN 91 nohut çeşitleri kullanılmıştır. Denemede kullanılan nohut çeşitlerinin nem oranı %9 ve çimlenme yüzdesi %98’dir. Tohumlar 13 Nisan 1994 tarihinde Kobalt-60 ((60)Co) kaynağında; a) Sera denemesi için 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500 ve 600 Gy’lik dozlarda, b) Tarla denemesi için 0 (Kontrol), 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350 ve 400 Gy’lik dozlarda ışınlanmıştır [I, 2].
M(1) generasyonunda her doz için 1000 tohum tarlaya ekilmiştir. Olgunlaşma zamanında elde edilen 3500 fertil bitkinin her birinden alınan 20 tohum ile M(2) generasyonu oluşturulmuştur. Bitki gelişme süresince istenen özelliklere sahip mutantlar (erkenci, yüksek verimli, ilk bakla yükseliği yüksek (makinalı haşata uygun), kaliteli ve Ascochyta blight [Ascochyta rabiei (Pass.) Labr.] dayanıklı,) üstün özelik gösteren mutant hatlar seçilmiştir. M(2) generasyonunda istenilen özelliklere göre seçilen 2520 tek bitki ve doz bulklarında M(3) generasyonu oluşturulmuştur. M(3-4) generasyonunda hatların protein oranları belirlenmiştir. M(5-7) generasyonunda çeşitlere ait mutant döl sıraları ana çeşitler ve yaygın olarak ekilen diğer çeşitlerle karşılaştırmalı mikro verim ve verim denemeleri kurulmuş, deneme süresince tarla gözlemleri, kalite özelliklerine (tane iriliği, pişme süresi ve protein oranına) göre I(2) mutant hat seçilmiştir.
Mutant hatlar kontrolleri ile birlikte Orta Anadolu bölgesinde iki lokasyonda Sarayköy (SANAEM) ve Haymana (TARM) 2002(M(8)) ve 2003(M(9)) yılında verim denemeleri tesadüf bloklar deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür[3], Verim, tane iriliği ve şekli, ilk bakla yüksekliği, Ascochyta blight [Ascochyta rabiei (Pass.) Labr.] dayanıklı, pişme özellikleri ve protein oranları istatistiki olarak değerlendirilmiştir. Bu denemeler sonucunda standartlara göre üstün özellikler göstermesi nedeni ile 2004 yılında TAEK-SAĞEL-150 ve TAEK-SAĞEL-100 mutant hatlarının tescil işlemleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğünce başlatılmıştır.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğünce 2 yıl (2004-2005) süre ile 5 farklı lokasyonda yapılan tescil denemeleri sonucunda [Kontrollere göre erkenci (95-100 gün), yüksek verimli (180-220 kg/da), yüksek protein oranına sahip (% 22-25), 100 tane ağırlığı (42-48 gr), pişme süresi (35-40 dak.), Ascochyta blight’a [Ascochyta rabiei (Pass.) Labr.] dayanıklı ve kaliteli olduğu belirlenen TAEK-SAĞEL 150 mutant hattı, TAEK-SAĞEL adı ile 12 Nisan 2006 tarihinde TAEK adına tescil edilmiştir. TAEK SAĞEL Mutant Nohut çeşidi 12 Ağustos 2006 tarihli ve 26257 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak milli çeşit listesinde yerini almış ve Türk Tarımının hizmetine sunulmuştur. Elit tohumluk üretimi ve diğer bölgelere adaptasyon çalışmaları sürdürülmektedir.
Chickpea is an important food legume in Turkey. Turkey is one of the most important gene centers in the world for legumes. The most widely known characteristic of chickpea is that it is an important vegetable protein source used in human and animal nutrition. However, the dry grains of chickpea, has 2-3 times more protein than our traditional food of wheat. In addition, cheakpea is also energy source because of its high carbohydrate content. It is very rich in some vitamin and mineral basis. In the plant breeding, mutation induction has become an effective way of supplementing existing germplasm and improving cultivars. Many successful examples of mutation induction have proved that mutation breeding is an effective and important approach to food legume improvement. The induced mutation technique in chickpea has proved successful and good results have been attained. Realizing the potential of induced mutations, a mutation breeding programme was initiated at the Nuclear Agriculture Section of the Sarayköy Nuclear Research and Training Center in 1994. The purpose of the study was to obtain high yielding chickpea mutants with large seeds, good cooking quality and high protein content. Beside this some characters such as higher adaptation ability, tolerant to cold and drought, increased machinery harvest type, higher yield, resistant to diseases especially to antracnose and pest were investigated too. Parents varieties were ILC-482, AK-7II4 and AKÇIN-9I (9 % seed moisture content and germination percentage 98 %) in these experiments. The irradiation doses were 0 (control), 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500 ve 600 Gy for greenhouse experiments and 0 (control), 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350 ve 400 Gy for field experiments, respectively. One thousand seeds for per treatment were sown in the field for the Mr At maturity, 3500 single plants were harvested and 20 seeds were taken from each M(1) plant and planted in the following season. During plant growth, mutants ofthe desired traits [earliness, yield per plant, first pot height and resistance to Ascochyta blight (Ascochyta rabiei)] were identified an isolated. 2520 desirable M(2) mutants were selected and grown in progeny rows as the M(3) generation. The protein contents of seeds were analyzed for the M(3)-M(4) seeds. In M(5)-M(7) generation, preliminary yield trials had been conducted and based on field observations, quality criteria (grain size, grain type, cooking and protein) analyses, and later 12 mutant lines were selected.
Chickpea is an important food legume in Turkey. Turkey is one of the most important gene centers in the world for legumes. The most widely known characteristic of chickpea is that it is an important vegetable protein source used in human and animal nutrition. However, the dry grains of chickpea, has 2-3 times more protein than our traditional food of wheat. In addition, cheakpea is also energy source because of its high carbohydrate content. It is very rich in some vitamin and mineral basis. In the plant breeding, mutation induction has become an effective way of supplementing existing germplasm and improving cultivars. Many successful examples of mutation induction have proved that mutation breeding is an effective and important approach to food legume improvement. The induced mutation technique in chickpea has proved successful and good results have been attained. Realizing the potential of induced mutations, a mutation breeding programme was initiated at the Nuclear Agriculture Section of the Sarayköy Nuclear Research and Training Center in 1994. The purpose of the study was to obtain high yielding chickpea mutants with large seeds, good cooking quality and high protein content. Beside this some characters such as higher adaptation ability, tolerant to cold and drought, increased machinery harvest type, higher yield, resistant to diseases especially to antracnose and pest were investigated too. Parents varieties were ILC-482, AK-7II4 and AKÇIN-9I (9 % seed moisture content and germination percentage 98 %) in these experiments. The irradiation doses were 0 (control), 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500 ve 600 Gy for greenhouse experiments and 0 (control), 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350 ve 400 Gy for field experiments, respectively. One thousand seeds for per treatment were sown in the field for the Mr At maturity, 3500 single plants were harvested and 20 seeds were taken from each M(1) plant and planted in the following season. During plant growth, mutants ofthe desired traits [earliness, yield per plant, first pot height and resistance to Ascochyta blight (Ascochyta rabiei)] were identified an isolated. 2520 desirable M(2) mutants were selected and grown in progeny rows as the M(3) generation. The protein contents of seeds were analyzed for the M(3)-M(4) seeds. In M(5)-M(7) generation, preliminary yield trials had been conducted and based on field observations, quality criteria (grain size, grain type, cooking and protein) analyses, and later 12 mutant lines were selected.
Description
TENMAK D.N.. 9940
Keywords
Chickpea, Cicer arietinum L., Irradiation, Işınlama, TAEK-Sağel, Mutation (Biology), Mutasyon (Biyoloji), Plants, Bitkiler
Citation
Sagel, Z. ....[ve arkadaşları]. (2008). Nohutta mutasyon ıslahı. Ankara : Türkiye Atom Enerjisi Kurumu.