Eskişehir ili Sivrihisar yöresinden alınan jips kristalinin ESR ve TL teknikleri ile incelenmesi ve tarihlendirilmesi

Loading...
Thumbnail Image
Date
2010
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Abstract
Eskişehir-Sivrihisar yöresinden alınan jips kristalleri Elektron Spin Rezonans (ESR) ve Termolüminesans (TL) teknikleri ile incelenip tarihlendirildi.Çalışılan jips örneklerinin doğal ESR spektrumunda g=2.009’deki ESR sinyaline ilaveten Mn(2+) iyonlarına ait sinyaller de gözlenmiştir. Gama ışınlaması ile g=2.009 spektroskopik yarılma çarpanına sahip ESR sinyal şiddetinin gama ışınlama dozu ile arttığı gözlendi. Bu ESR sinyali (g=2.009) jips örneklerinin tarihlendirilmesinde kullanıldı. Işınlanmamış jips örneğinin TL ışıma eğrilerinde 278 (o)C civarında tek bir TL ışıma piki gözlendi. Işınlanmış örneklerde ise 278 (o)C‘da çıkan TL pikine ilave olarak 157 (o)C’de bir TL ışıma piki daha gözlenmiştir. Jips örnekleri (60)Co gama kaynağı ile ışınlandı. Jips örneklerinin ESR spektrumları ve TL ışıma eğrileri, sırasıyla X-bant ESR spektrometresi ve RisØ TL/OSL okuyucu ile kaydedildi. Örnekler için ESR/TL doz-cevap eğrileri oluşturuldu. Doz-cevap eğrileri doyuma giden üstel fonksiyonuna fit edildi. Bu model esas alınarak tarihlendirme için toplam doğal ışınım doz (JD) değerleri belirlendi. Jips kristalleri ve bunların çevrelerinde bulunan dolomite için (238)U, (232)Th and (40)K analizleri yapıldı. İç doz hızı jips örneklerindeki (238)U, (232)Th ve (40)K sonuçlarından hesaplandı. Dış doz hızı dolomite için elde edilen (238)U, (232)Th and (40)K analiz sonuçları ve kozmik ışın doz hızı kullanılarak hesaplandı. Bulunan sonuçlardan yıllık doz hızı değeri hesaplanarak tarihlendirme hesaplamalarında kullanıldı. Jips kristallerinin ilk oluşumlarındandan sonra ardışık bir çok kez yeniden kristalleşmesi nedeni ile, jipsler için hesaplanan yaş değeri beklenen oluşum yaşından daha küçük çıkmıştır.
Gypsum crystals taken from Sivrihisar-Eskişehir district were investigated and dated by Electron Spin Resonance (ESR) and Thermoluminescence (TL) techniques. The natural ESR spectra of gypsum samples had also the signals of Mn(2+) in addition to the signal at g=2.009. It was observed that the intensity of ESR signal at g=2.009 increased with gamma irradiation dose. This ESR signal (g=2.009) was used as a dating signal in dating of gypsum samples. The only one TL peak at about 278 (o)C was observed in TL glow curves of nonirradiated gypsum sample. In the case of irradiated sample, TL peak at 157 (o)C was observed in addition of TL peak at 278 (o)C. Gypsum samples were irradiated with a (60)Co gamma source. The ESR spectra and TL glow curve of gypsum samples were recorded by X-band ESR spectrometer and RisØ TL/OSL reader, respectively. For samples, ESR/TL dose-response curves was constructed. Dose-response curves were fitted with an exponential saturation function. Based on this model, accumulated dose (AD) values for dating are determined. (238)U, (232)Th and (40)K analysis was carried out for gypsum crystals and dolomite which enveloped these gypsum crystals. The internal dose rate was calculated from (238)U, (232)Th and (40)K analysis results of gypsum sample. The external dose rate was calculated by using (238)U, (232)Th and (40)K analysis results of dolomite and cosmic dose rate. Internal and external gamma dose-rate was used for dating calculations. Because of successive recrystallization of gypsum sample after formation, calculated age values of gypsum is smaller than expected formation age.
Description
TENMAK D.N.. 9972
Keywords
Jips kristali, Archaeological dating, Arkeolojik tarihleme, Carbon 14, Karbon 14, Eskişehir, Sivrihisar, TL, Age determination, Yaş tayini, Archeology -- Analysis, Arkeoloji -- Analiz, Electron spin resonance (ESR), Elektron spin rezonansı (ESR), Gypsum crystal
Citation
Aydaş, C. ... [ve arkadaşları]. (2019). Eskişehir ili Sivrihisar yöresinden alınan jips kristalinin ESR ve TL teknikleri ile incelenmesi ve tarihlendirilmesi. Ankara : Türkiye Atom Enerjisi Kurumu.