Uzmanlık Tezleri
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Uzmanlık Tezleri by All Authors "Alim, Fatih"
Now showing 1 - 6 of 6
Results Per Page
Sort Options
Item Hayali bir nükleer tesisin fiziksel koruma programının hazırlanması ve olası senaryolar üzerinden değerlendirilmesi(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2017-11) Akbay, Berk; Alim, Fatih; TAEK-NGDBu tez çalışmasında nükleer tesislerin ve nükleer maddelerin fiziksel korunması konusunda çok önemli bir belge olan fiziksel koruma programının oluşturulması ve değerlendirilmesi çalışmalarına katkı sunulmuştur. Bu amaçla fiziksel korumanın temel öğeleri, fiziksel koruma programının özellikleri, nükleer araştırma reaktörleri özelinde tehditler, hedefler, riskler ve bu etkenlerden kaynaklanan fiziksel koruma zorlukları incelenmiş, hayali bir araştırma reaktörü için bir fiziksel koruma programı taslağı hazırlanmıştır. Nükleer güç santralleri ve nükleer araştırma reaktörlerinin fiziksel korunmasına yönelik farklar belirlenmiştir. Farklı ülkelerin fiziksel koruma uygulamaları ve düzenlemeleri üzerine araştırmalar yapılmıştır. Nükleer tesislerin fiziksel koruma sistemlerinin değerlendirilmesi ve özellikle fiziksel koruma sistemlerinin değerlendirilmesinde çok önemli bir araç olan senaryo analizleri hakkında bilgiler verilmiştir. Senaryo analizleri konusu hayali bir nükleer tesisin fiziksel koruma sisteminin, hazırlanan senaryolar ile değerlendirilmesiyle pekiştirilmiştir. Emniyet değerlendirmelerinde bulunacak ekip ve kalite yönetimi konusunda tavsiyelerde bulunulmuştur. Fiziksel koruma programında bulunması gereken tüm konular değerlendirilirken kaynak teşkil etmesi amacıyla iyi uygulamalar derlenmiştir. Düzenleyici kurumun ve uygulayıcının nükleer tesislerde fiziksel korunmanın uygun seviyede sağlandığından emin olması için tesis ömrünün her aşamasındaki sorumlulukları da tez kapsamında sunulmaktadır.Item Nükleer emniyet denetimlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar ve cezai yaptırımlar konusunda ülkemiz uygulamalarının diğer ülke uygulamaları ile karşılaştırılması(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2017-11) Can, Yusuf; Alim, Fatih; TAEK-NGDBu tezde ülkemiz sınırları içinde barışçıl nükleer faaliyetlerde kullanılan nükleer maddeler ile nükleer tesislerin sabotaj, hırsızlık ve diğer kötü niyetli faaliyetlere karşı korunması amacıyla alınan nükleer emniyet tedbirlerinin, düzenleyici gerekliliklere uygun bir şekilde yerine getirildiğini garanti altına almak amacıyla gerçekleştirilen nükleer emniyet denetimleri ele alınmaktadır. Tezde, tespit etme sistemlerinin çalışma prensibi, kurulum kıstasları, bakım ve onarım prosedürleriyle ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. Akabinde, bu tespit etme sistemleri aracılığıyla oluşan alarmların değerlendirmesi hususu da aynı derecede öneme sahip olması nedeniyle performansa dayalı ve kuralcı yaklaşım yöntemiyle ele alınmıştır. Denetçinin işlevselliklerini kontrol etmekle sorumlu olduğu yapı, sistem ve bileşenlerin denetiminde değerlendirilecek hususlar ele alınmıştır. Bu amaçla denetimlerde uygulanmak üzere mülakat soru listesi ve kontrol listeleri hazırlanmıştır. Bu çalışma ile nükleer emniyet denetimlerine ilişkin bir takım tavsiyelerde bulunulmuş, mevcut uygulamalar ile ilgili geliştirilmesi gereken hususlar belirtilmiştir. Düzenleyici denetimlerde tespit edilen kusur, eksiklik ve ihlallere yönelik ülkemiz yaptırım uygulamaları Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Japonya ve Rusya Federasyonu’nun uygulamaları ile karşılaştırılmıştır. Bu bağlamda, nükleer emniyet denetimlerinde karşılaşılabilecek muhtemel kusur, eksiklik ve ihlal örnekleri oluşturulmuş ve önem seviyelerine göre sınıflandırılarak yaptırım uygulamalarına bir referans teşkil etmesi amaçlanmıştır. Bu tez ile radyolojik sonuçlarla neticelenebilecek kötü niyetli faaliyetlerin önlenmesine ve ulusal nükleer emniyet rejiminin gelişmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır.Item Nükleer emniyet olaylarında ulusal karşılık verme planı(2017-11) Coşar, Miray; Alim, Fatih; TAEK-NGDTez çalışmasında, Türkiye’de meydana gelebilecek nükleer emniyet olaylarına karşılık vermek üzere birden fazla kurum ve kuruluşun görev aldığı örnek bir ulusal karşılık verme planı hazırlanmıştır. Nükleer emniyet olaylarında ulusal karşılık verme planının amacı, uygulanacak müdahale faaliyetlerinin tanımlanması ve bu faaliyetleri yürütmekle görevli kurum ve kuruluşların belirlenmesidir. Bu amaçla, hazırlanan ulusal planda yer alan yetkili kurum ve kuruluşların yasal düzenlemeleri incelenerek olaylara müdahale süreci tanımlanmıştır. Ayrıca müdahale süreci oluşturulurken Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından yayımlanan konu ile ilgili dokümanlardan da faydalanılmıştır. Müdahale sürecinde, kurumlararası koordinasyondan sorumlu olan ulusal kurumlar belirlenmiştir. Nükleer emniyet olaylarında karşılık verme planına ilişkin, olayın tespit edilmesi, olay hakkında ilk bildirimin yapılması ve bildirim süresi, olay yeri yönetimi, iletişim merkezleri, uluslararası kuruluşlara bildirim ve olay soruşturması olmak üzere yürütülecek tüm müdahale faaliyetleri tezde tanımlanmıştır. Çalışma sonucunda, oluşturulan örnek ulusal müdahale planı ile birlikte diğer ülkelerin mevzuatı doğrultusunda ulusal mevzuata öneriler getirilmiştir.Item Nükleer güvence denetimlerini planlama, yürütme, değerlendirme ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansına raporlama sürecinde dikkat edilecek unsurlar(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2019-01) Mermer, Taha Hüseyin; Alim, Fatih; TAEK-NGDBu tezde uluslararası nükleer silahsızlanma çabaları sonucunda, Türkiye’nin de taraf olduğu Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte Güvence Denetimi Anlaşması ve sonrasında bu Anlaşma’ya ilave Ek Protokol kapsamına giren yükümlülüklere ve denetim faaliyetlerine detaylı olarak yer verilmiştir. Güvence Denetimi Anlaşması ve Ek Protokol gereği gerçekleştirilen nükleer güvence denetimlerine ek olarak nükleer madde sayım ve kontrol sisteminin de bir bölümünü oluşturan nükleer madde sayım raporları ve bildirimleri kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Tez çalışması ile nükleer madde sayım raporlarının ve bildirimlerin uluslararası geçerliliği olan düzende, eksiksiz ve zamanında hazırlanıp Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na sunulmasına yönelik yol gösterici bir doküman geliştirilmesi hedeflenmiştir. Tez kapsamında nükleer güvence ile ilgili temel kavramlar, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından yürütülen nükleer güvence denetimleri ve bu denetimlerde kullanılan ekipman ele alınmıştır. Akabinde, nükleer madde sayım kontrol sistemi tüm hatlarıyla incelenerek ilgili raporlar ve bildirimlerin nasıl hazırlanacağı örnek uygulamalarla desteklenerek açıklanmıştır. Açık kaynaklarda yer aldığı kadarıyla Amerika Birleşik Devletleri, Rusya Federasyonu, Finlandiya ve Japonya’nın nükleer güvence uygulamalarına değinilmiştir. Tez çalışması sonucunda nükleer güvence denetimlerinin uygulanmasına ilişkin bir takım tavsiyelerde bulunulmuş, mevcut uygulamalar ile ilgili geliştirilmesi gereken hususlar belirtilmiştir. Bu kapsamda hâlihazırda planlanan nükleer güç santrali projeleri de göz önünde bulundurularak mevcut nükleer güvence sistemine ve Türkiye mevzuatına öneride bulunulmuştur.Item Nükleer santrallerde sismik tehlike analizi(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2018-06) Öney, Kevser; Alim, Fatih; TAEK-NGDNükleer güç santrallerinin hasar yapıcı depremlere karşı dayanıklı bir şekilde tasarımlanmaları sahaya özel sismik tehlike analizi sonuçlarına göre yapılmaktadır. Bu tez çalışmasında nükleer santral sahalarında deprem kaynaklı oluşabilecek yer hareketinin nicel olarak değerlendirilmesi amacıyla yapılan sismik tehlike analizinin temel uygulamaları sunulmaktadır. Bu amaçla Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın konuya ilişkin yaklaşımı ve kılavuzları başta olmak üzere akademik yayınlar ve nükleer düzenleyici kurumların konuya dair rapor ve kılavuzları ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. İncelenen dokümanlardaki teknik bilgiler derlenerek deterministik ve olasılıksal sismik tehlike analizi yöntemlerinde uygulanması gereken temel aşamalar açıklanmış ve bu iki yöntem farklı açılardan karşılaştırılmıştır. Ayrıca sismik tehlike analizi uygulamalarının iki temel bileşeni olan sismik kaynak ve yer hareketi karakterizasyonu açıklanarak sismik kaynak geometrisi, deprem kataloğu, magnitüd-sıklık ilişkisi, depremlerin zaman içinde oluşum modelleri, ampirik yer hareketi tahmin denklemleri (azalım ilişkileri), Türkiye için geliştirilen azalım ilişkileri ve yeni nesil azalım modelleri açıklanmıştır. Çalışmanın ülke uygulamaları bölümünde Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Fransa, Almanya, Güney Kore, Finlandiya, Rusya ve İsviçre gibi ülkelerin konuya olan yaklaşımı tartışılmış ve Türk mevzuatı ile karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışma sonucunda diğer ülkelerin mevzuatı doğrultusunda Türk mevzuatının yeterliliği sorgulanmış ve Türk mevzuatına önerilerde bulunulmuştur.Item Nükleer tesislerde siber emniyet, siber saldırı senaryoları, sonuçları ve savunma sistemleri(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2017-11) Çetin, Merve; Alim, Fatih; TAEK-NGDGünümüzde internetin yaygınlaşması ile birlikte sürekli gelişen ve değişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin hayatımızın her alanında var olması yeni tehditleri de beraberinde getirmektedir. Bu yeni tehditler karşımıza siber silahlar olarak çıkmakta ve bize yeni yüzünü zararlı yazılımlar ile göstermektedir. Siber uzaydaki bu tehditler geliştikçe, emniyet ve savunma konusu da önem kazanmaya başlamıştır. Bu çalışmada nükleer tesislerde siber emniyet ve savunma konusu ayrıntılı olarak araştırılmış, gerek uluslararası alanda yaşanmış siber saldırıların incelenmesiyle, gerek yeni senaryoların oluşturulmasıyla olası siber tehditler değerlendirilmiş ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) için alınması gereken tedbirler tezde belirtilmiştir. Türkiye’de kritik altyapılarla ilgili siber çalışmalara dair yapılan yasal düzenlemeler ve siber emniyetle ilgili yapılan faaliyetler incelenmiş, kamu kurumlarını ve özel sektörü ilgilendiren siber emniyet çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. TAEK’in görev alanına giren nükleer tesislerin ve nükleer maddelerin emniyeti için siber alanda karşılaşılabilecek tehditlere karşı yapılması gereken başlıca kontroller ve önlemler değerlendirilerek, TAEK için öneriler getirilmiştir. Yapılan literatür araştırması sonucu mevzuatta yapılması gereken iyileştirmeler bulunduğu değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre düzenleyici ve denetleyici kurum olarak TAEK, ilk olarak bir siber emniyet politikası, uygulama ve yürütme planı oluşturmalıdır. Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezine(USOM) ile koordineli bir şekilde nükleer tesislere yönelik düzenli risk değerlendirmesi çalışmalarını gerçekleştirmelidir. Nükleer tesislere veya nükleer maddelere yönelik bir siber saldırı olması halinde bağlı bulunduğu Sektörel Siber Olaylara Müdahale Ekibi (Sektörel SOME)aracılığı ile veya doğrudan USOM’a olayı bildirmelidir. Ayrıca siber emniyet ile ilgili düzenleyici gereksinimleri belirlemeli ve nükleer tesislerin bu gereksinimlere uyumlu olup olmadığını düzenli ve resmi denetimlerle kontrol etmelidir. Bununla birlikte yetkilendirdiği kişi aracılığı ile tesise yapılan denetimlerde tesisin bilgi varlıklarını tanımlayıp sınıflandırdığını denetlemeli, yasal risk analizlerinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini göz önünde bulundurmalıdır. Siber emniyet olaylarının anlık analizi ve uygun raporlanıp raporlanmadığını denetlemeli ve gerekli tedbirleri almalıdır.